Religia w Zaliwiu

W roku chrztu Polski (966 r.) Zaliwie znajdowało się poza Państwem Polan. Dopiero w latach 70-80 X wieku ziemia liwska została przyłączona do państwa Mieszka I. Od tego czasu oficjalną religią stało się chrześcijaństwo. Dotychczasowa pogańska wiara w wiele bóstw została stopniowo wypierana. Gdy w 1358 roku ustalono granicę z Litwą na rzece Liwiec, Zaliwie dotychczas związane z Mokobodami weszło w skład Księstwa Mazowieckiego. W kolejnych dziesięcioleciach umacniano wschodnią flankę Księstwa, zasiedlając te ziemie chrześcijańską polską szlachtą. Kiedy gęstość zaludnienia była wystarczająca, zaczęto tworzyć struktury nowych parafii.

W ten sposób Zaliwie trafiło do nowo powstałej parafii Niwiski. Według źródeł już w 1300 roku stał w Niwiskach kościół. Niestety nie dotrwały do dziś informacje co do okoliczności budowy tego kościoła. Pierwsza wzmianka o parafii Niwiski pochodzi z 1253 roku. Jest to informacja, że parafia Niwiski była najdalej na wschód położoną parafią w diecezji poznańskiej. Parafia Niwiski na początku swego istnienia należała do archidiakonatu czerskiego diecezji poznańskiej. Archidiakonat czerski był enklawą oddzieloną od diecezji poznańskiej terenami diecezji gnieźnieńskiej. Historycy nie potrafią wytłumaczyć takiego rozwiązania choć trwało ono przez wieki.

Akt erekcyjny parafii określał źródła jej utrzymania. W przypadku Niwisk brakuje tego dokumentu, jednak z kolejnych zachowanych wynika, że od 1480 roku dziesięcinę na parafię płacili kmiecie ze wsi Wojsławie i Iganie. W 1603 roku plebania gospodarowała na 3 włókach roli w jednym kawałku a dziesięcinę (1/10 zbiorów zboża) płacili kmiecie z wiosek: Wołyńce, Kobyli Ług, Dąbrówka, Opole, Cisie, Nowaki, Broszków, Proszew, Żuków i Wojsławie. W tamtym okresie dziesięciny na rzecz parafii Niwiski nie płacono w obu wsiach Zaliwie.

Parafia Niwiski powstała na obszarze wcześniejszej struktury organizacji osadnictwa Słowian – opolu. W tamtych czasach według takiego klucza tworzono pierwsze parafie. Opole to była wspólnota kilku czy kilkunastu sąsiadujących osad eksploatujących wspólne tereny np. pastwiska, lasy. Opola zajmowały obszar zwykle 100-200 km kwadratowych. Na naszym terenie opolem było według historyków rejon wokół wsi Stare Opole. Ta miejscowość odziedziczyła swoją nazwę po funkcji jaką pełniła przed wiekami – była pewnie miejscem wiecu, gdzie wspólnota podejmowała decyzje. Więcej o opolu w Pradzieje okolic Zaliwia.

Parafia Niwiski z biegiem lat zmniejszała się – na jej terenie tworzono nowe parafie. W roku 1722 Wiktor Cieszkowski ufundował parafię Kopcie. W 1769 roku erygowano odrębną parafię w Żeliszewie. Prawdopodobnie z 1797 roku staraniem zakonu marianów powstała parafia w Skórcu.

Granice wczesnej parafii Niwiski to granice opola z dołączonymi po 1358 roku terenami na północ ograniczonymi od zachodu Kostrzyniem a od wschodu Liwcem. Na tych terenach leżało Zaliwie. Od tamtego momentu przez wieki mieszkańcy Zaliwia do kościoła w Niwiskach przebywali drogę długości ok. 6 kilometrów. Nie było tak z mieszkańcami Zaliwie Szpinki, którzy wcześniej od Piegawek weszli w skład parafii Mokobody. Według „Katalogu Kościołów i Duchowieństwa Diecezji Siedleckiej czyli Podlaskiej” z 1929 roku wieś Zaliwie Szpinki należała do liczącej 3200 wiernych parafii Mokobody a wieś Zaliwie (Piegawki) do parafii Niwiski liczącej ok. 2800 wiernych.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 roku Zaliwie Piegawki zostaje przyłączone do istniejącej od 1458 roku parafii mokobodzkiej.

Opracowano na podstawie:

• Witczuk W., Szkice do dziejów zachodnich przedproży Siedlec, Cisie-Zagrudzie 2002-2012
• Pacuski K., Materiały do słownika historyczno-geograficznego ziemi liwskiej w średniowieczu i w XVI wieku, Warszawa 2015
• ks. Wysocki J., Biskupstwo warszawskie. Erekcja diecezji w świetle stosunków i kościelnych na ziemiach polskich końca XVIII i początku XIX stulecia
• Ks. prof. Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej
• Katalog Kościołów i Duchowieństwa Diecezji Siedleckiej czyli Podlaskiej” z 1929 roku