Gospodarka Zaliwia

Podstawą utrzymania oraz źródłem dochodu mieszkańców Zaliwia było od zarania dziejów rolnictwo. Nadwyżki produkcji rolnej były sprzedawane – istnieją dokumenty, z których można się dowiedzieć, że z ziemi liwskiej organizowane był transporty zboża drogą rzeczną. Zaliwie posiadało także własnych rzemieślników – młynarza i kowala.

Mieszkańcami Zaliwia byli chłopi, którzy uprawiali ziemię rolną. Kmieć posiadał własny dziedziczy przydział ziemi o powierzchni ok. 18 hektarów (1 łan) . Najczęściej była to jedna scalona działka co powodowało, ze zabudowa wsi była rozległa. Na wsi mieszkali także zagrodnicy posiadający nie więcej niż 1/4 łana oraz chałupnicy dysponujący jedynie przydomowym ogrodem. Zagrodnicy byli podstawowa siłą najemną, chałupnicy wykonywali pracę na roli u pana (pańszczyzna).

Otrzymanie przez Zaliwie w 1419 roku lokacji na prawie niemieckim poprawiło status chłopów. Mogli oni opuścić swoją ziemię (prawo wychodu) po spełnieniu pewnych warunków. Prawo niemieckie określało wysokość czynszu, który chłop płacił na rzecz pana w pieniądzu albo naturze Dodatkowo chłop obciążony był zobowiązaniami obronnymi względem państwa. Według dokumentów parafii Niwiski z początku XVII wieku nie pobierano dziesięciny od parafian z Zaliwia Piegawki.

Lokacja na prawie niemieckim stwarzała chłopom w Zaliwiu atrakcyjniejsze warunki niż we wsiach opartych na prawie polskim. W skali kraju lokacja niemiecka przyczyniła się do rozwoju gospodarczego i napływu nowej ludności. W Zaliwiu raczej nie wystąpił znaczący wzrost liczby ludności, nie powstała żadna wólka czyli osada, w której osiedlali się nowi mieszkańcy korzystający z okresowego zwolnienie z czynszu (wolnizna). Okolicznym przykładami wólek jest Wólka Proszewska czy Wólka Żukowska.

Kolejne wieki przyniosły stopniowe pogorszenie statusu chłopa, ograniczenie prawa wychodu oraz zwiększenie obciążeń pańszczyźnianych doprowadziło stan chłopski niemal do niewolnictwa.

W XVI wieku dobra zaliwskie obejmują 143 hektary areału uprawnego. Według spisu z 1879 roku powierzchnia gruntów rolnych łącznie Zaliwia Piegawek i Szpinek wzrosła do 640 hektarów. Wzrost jest duży ale w porównaniu do okolicznych osad nie jest imponujący. W tym samym okresie Niwiski powiększyły areał uprawny sześciokrotnie, Ziomaki siedmiokrotnie, a Żuków aż osiemnastokrotnie.

W 1879 roku oba Zaliwia posiadały po 17 domów jednak liczba mieszkańców różniła się aż o 49 osób – w liczniejszym Zaliwiu Szpinki żyło 175 mieszkańców, a w Piegawkach 126 osób. Piegawki posiadały 595 mórg ziemi a Szpinki 8 mórg mniej. Spis rolny z 1857 roku pozwala odtworzyć strukturę gruntów rolnych we wsi Zaliwie Szpinki. Grunty orne stanowiły 66%, łąki i pastwiska 20%, lasy 7% oraz nieużytki 7%.

Być może dzięki lokacji niemieckiej Zaliwie zyskało własnych rzemieślników. Według prawa niemieckiego rzemieślnik mógł wykonywać swoją pracę i mieszkać we wsi w zamian za czynsz i wykonywanie prac na rzecz pana. Dla właściciela wsi opłacalne było osadzenie rzemieślnika. Zaliwie mogło pochwalić się młynem wodnym oraz własnym kowalem (1565 rok). Dla porównania w tamtym okresie w Mokobodach – prywatnym mieście – działało dwóch rzeźników, dwóch szewców i zdun. Młynarz oprócz przetwarzania zboża, wykonywał na rzecz pana prace stolarskie. Kowal produkował narzędzia oraz podkuwał konie. Młynarstwo i kowalstwo były w tamtych czasach podstawowymi usługami i pewnie przyciągały do Zaliwia ludność z okolicy. Drewniany młyn przetrwał do czasów I wojny światowej, chociaż w wieku XIX nie był już zaliczany do majątku Zaliwia, ale do utworzonej mokobodzkiej osady młynarskiej Ostaszewizna. Mówi się też, że w Zaliwiu istniała karczma. Jeśli tak było to prowadził ją sołtys – taki przywilej posiadali pełniący ten urząd.

Źródłem dochodu i żywności było także łowiectwo. Kiedy w 1419 roku książę Janusz I potwierdził właścicielom Zaliwia prawa własności, dał im także prawo do połowu bobrów. Z racji sąsiedztwa liwieckich mokradeł okolica była w bobry obfita. W tamtych czasach wysoko ceniono bobrze skóry, które wykorzystywano jako elementy garderoby np. kołnierze. W 1447 roku książę Bolesław rozszerzył prawa łowieckie o inne gatunki zwierząt z wyłączeniem tura, rysia, łosia i sokoła.

Opracowano na podstawie:

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880 r.
• Regesty metryki Janusza I z lat 1414-1425
• Pacuski K., Materiały do słownika historyczno-geograficznego ziemi liwskiej w średniowieczu i w XVI wieku, Warszawa 2015